Data Gezondheidsverschillen

Landelijke situatie

In onze samenleving zijn enorme verschillen tussen groepen mensen qua levensverwachting, aantal gezonde jaren en de ervaren gezondheid. Er zijn veel factoren van invloed op deze gezondheidsverschillen. Denk aan demografie zoals geboortejaar en geslacht. Maar ook sociaaleconomische indicatoren zoals opleiding, beroep en inkomen zijn erg belangrijk. Ook de leefomgeving levert een bijdrage aan verschillen in gezondheid.

Ondanks jarenlange inspanningen vanuit de zorg, wetenschap en beleid om gezondheidsverschillen terug te dringen, worden de verschillen nog altijd groter.[1]
Theoretisch geschoolde mannen leven 5,8 jaar langer en 14,6 jaar langer in goed ervaren gezondheid dan praktisch geschoolde mannen. Voor theoretisch geschoolde vrouwen is dit verschil respectievelijk 4,3 jaar en 15 jaar ten opzichte van praktisch geschoolde vrouwen.[2]
Praktisch geschoolden ervaren meer chronische stress. Dit komt vooral door sociale of financiële problemen, denk aan werkloosheid en langdurig leven in armoede. Chronische stress heeft een ongunstig effect op leefstijl en vergroot de kans op onder andere hart- en vaatziekten, diabetes en depressie.[3]
Roken is een invloedrijke leefstijlfactor voor gezondheidsverschillen.[3]
Van de mannen van 25-45 jaar oud met basisschool of een vmbo-opleiding rookt 52% tegenover 22% van de mannen met een hbo- of universitaire opleiding.
Er zijn aantoonbare verschillen in de kwaliteit van de leefomgeving tussen welvarende en minder welvarende wijken: in minder welvarende wijken is de kans op slechte luchtkwaliteit groter, is er minder groen, dat ook nog van mindere kwaliteit is, is er meer verkeerslawaai en een groter aanbod van ongezond voedsel.[4]

Kaart Gezondheidsverschillen Zuid-holland

Met de interactieve GIS-kaart krijg je inzicht in demografie, gezondheidsaspecten en omgevingsfactoren. Zo kun je de situatie in een wijk in kaart brengen op basis van kengetallen. Ook kun je een vergelijking maken met de situatie in andere gemeenten.

Bekijk kaart

Factoren

Als we nadenken over de oorzaken van gezondheidsverschillen zien we een negatieve spiraal die lastig te doorbreken is. Leven in armoede maakt mensen ongezond. Armoede leidt tot een beperkter sociaal netwerk, beperkte gezondheidsvaardigheden en vermindert zo weer gezondheid. En ongezondheid beperkt de kansen op arbeid en maakt mensen armer. Zo wordt een gevolg weer een oorzaak en vergroten de gezondheidsverschillen. Inzet op bestaanszekerheid is nodig om mensen uit deze negatieve spiraal te helpen. Dit vraagt om een holistische kijk op gezondheid en een integrale visie die de traditioneel verkokerde domeinen binnen beleid en wetenschap overstijgt.

De cyclus van armoede en gezondheid

Kijkend naar factoren die een rol spelen bij gezondheidsverschillen, zien we een negatieve armoedespiraal die lastig te doorbreken is: leven in armoede maakt mensen ongezond. Armoede heeft een directe impact op de gezondheid; het beperkt het sociale netwerk, vermindert de gezondheidsvaardigheden en leidt zo tot verdere gezondheidsproblemen. En ongezondheid verkleint de kansen op arbeid en maakt mensen dus armer. Zo wordt een gevolg weer een oorzaak en vergroten de gezondheidsverschillen. Om mensen uit deze negatieve spiraal te halen, moeten we inzetten op bestaanszekerheid. Dit vraagt om een integrale visie die de verwevenheid van gezondheid met andere beleidsdomeinen erkent, zowel binnen beleid als wetenschap.

Betrokkenheid van inwoners

Een tweede cruciale factor bij het ontstaan van gezondheidsverschillen is het ontbreken van betrokkenheid van de mensen waarvoor beleid en interventies worden gemaakt. Geboden oplossingen sluiten hierdoor vaak niet goed aan bij de wensen en leefwereld van de mensen. Dit komt mede doordat mensen die leven in kwetsbare sociaaleconomische omstandigheden voor instanties vaak moeilijker te bereiken zijn. Onder meer barrières als taal, beperkte toegang tot zorg en stigmatisering.

Samenwerken met de mensen om wie het gaat

Als in de wereld van onderzoek en beleid meer wordt samengewerkt met praktisch opgeleiden en mensen met diverse sociale achtergronden, kunnen we beter aansluiten bij de leefwereld en behoeften van de mensen om wie het gaat.

Te weinig aandacht voor de rol van cultuur

Een andere bepalende factor bij gezondheidsverschillen is het gebrek aan aandacht voor culturele aspecten. Vanuit efficiëntie-oogpunt willen we vaak grote groepen in een keer bereiken, ontstaan one size fits none-oplossingen. Door voldoende tijd, aandacht en geld beschikbaar te stellen om te kunnen differentiëren in aanpak en de ondersteuning bieden waaraan écht behoefte is en zo gezondheidsverschillen verkleinen.

Naar Denkrichtingen in beleid